4 Şubat Dünya Kanser Günü

Follow @dusuncemektebi2

KARADENİZ BÖLGESİ KANSER ve KANSER RİSK FAKTÖRLERİ ARAŞTIRMASI

Prof.Dr.Murat Tuncer
Eylül 2005-Temmuz 2006

(1) ÇERNOBİL NÜKLEER REAKTÖR KAZASI ve TÜRKİYE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ;

    Ukrayna'nın Kiev kenti yakınlarındaki Çernobil Nükleer Güç Reaktörünün 4. ünitesinde, 26 Nisan 1986 günü erken saatlerde meydana gelen nükleer kaza sonrasında, atmosfere büyük miktarda füzyon ürünleri salındığını tüm dünya kazadan ancak 4 gün sonra, 30 Nisan 1986 günü öğrenmiÅŸti. Kazadan kaynaklanan radyoaktif salınım, 28 Nisan tarihinde kuzey-batı yönünde esen rüzgarlarla Ä°skandinavya'nın güney ve orta bölgelerine yönelmiÅŸ, 3 Mayıs Cumartesi günü füzyon ürünleri yüklü hava kütlesi Avrupa'nın büyük bir kısmı ile birlikte Bulgaristan ve Yunanistan üzerinden Trakya'yı etkisi altına almıştı. Ä°kinci bir salınımla Çernobil'den doÄŸuya sürüklenen hava kütlesi 7-9 Mayıs tarihlerinde Kırım Yarımadası'nın kuzeyinden ve Karadeniz üzerinden geçerek Türkiye'nin kuzey-doÄŸu kıyılarına ulaÅŸmıştı. Bir ülkenin radyoaktif bulaÅŸmaya maruz kalmasındaki en önemli neden bulutun geçtiÄŸi sırada etkisi altındaki o ülkede yağış bırakması durumudur. Merhum sanatçı Kazım Koyuncu?nun da ?Hep yedik o yaÄŸmurları kafamıza? diye ifade ettiÄŸi yağışlarla, Trakya ve DoÄŸu Karadeniz bölgelerinin o tarihlerde yağış alan yerlerinde, radyoaktif etkilenim ağırlıklı olarak hissedilmiÅŸtir. Neyse ki, mevcut atmosferik koÅŸullar ve hakim rüzgar yönleri nedeniyle, bu etkilenim homojen bir dağılım göstermemiÅŸtir. Türkiye'nin diÄŸer Avrupa ülkelerine göre faciadan daha az etkilenmesi, Çernobil kazasından kaynaklanan radyoaktif bulutun, atmosferde taşınmasının 10 günlük bir süreyi kapsaması ve bu süre zarfında bulut konsantrasyonun oldukça seyrelmesi ayrıca hareketinin atmosferin üst tabakalarından taşınması göz önüne alındığında, daha iyi anlaşılmaktadır. Türkiye'nin büyük bir kısmının, ÅŸimdiye kadar meydana gelmiÅŸ en büyük nükleer reaktör kazasından çok fazla etkilenmeden çıkması büyük bir ÅŸanstır. Türk toplumunun Çernobil kazası sebebiyle maruz kaldığı etkinin, yaÅŸadığı bölge dolayısıyla maruz kaldığı doÄŸal radyasyon etkisine kıyasla önemsiz olduÄŸu yapılan ölçümlerle de ortaya konmuÅŸtur. Nitekim bu ölçümlerde Trakya ve DoÄŸu Karadeniz Bölgelerinde o tarihlerde yaÅŸayan insanlarımızın aldığı radyasyon dozunun yaklaşık bir akciÄŸer grafisinde alınan doza yakın olan 59 milirem, diÄŸer yörelerde yaÅŸayan insanlarımızda ölçülen radyasyon dozunun ise 50 milirem olduÄŸu tespit edilmiÅŸtir. Kazanın etkisinin nispeten daha az düzeyde hissedildiÄŸi Türkiye'de, kazadan sonra çay dahil akla gelebilecek tüm tarım ürünleri ile ithal edilen gıda maddeleri ve hayvan yemleri ile solunum yada sindirim yolu ile Türk insanına ek risk getirecek tüm maddeler radyoaktif bulaÅŸma yönünden titizlikle denetlenmiÅŸtir. Ancak, hafızalarda kalan yönüyle hoÅŸ bir seda bırakmayan, olası paniÄŸi önlemeye yönelik, amacını aÅŸmış bir takım resmi beyanatlar o günden bugüne konunun üstünün örtülmeye çalışıldığı ÅŸeklinde yorumlana gelmiÅŸtir. Halbuki, Türk insanının büyük bir kısmının vazgeçilmez alışkanlığı olan çay konusunda yapılan bir denetim programı, bu arada gözden kaçmıştır. Bu denetim programı gereÄŸi, bilimsel olarak saÄŸlığa zararlı olmadığı konusunda hem fikir olunduÄŸu halde, sırf spekülatif yorumlara yol açmasın diye, büyük bir ekonomik kayıp da göze alınarak, 58.000 ton çay imha edilmiÅŸtir. Gene DoÄŸu Karadeniz Bölgesinin diÄŸer iki önemli ürünü olan fındık ve tütün ise hiçbir sorunla karşılaşılmadan, her türlü denetimden geçirilerek, baÅŸta AB ve ABD olmak üzere, ithalatta deÄŸiÅŸik limitler uygulayan ülkelere, aktivitelerine göre tasnif edilerek ihraç edilmiÅŸtir, halen de ihraç edilmektedir. Çernobil Nükleer Kazası birçok açıdan dünya için bir milat olmuÅŸtur. Kazanın ardından geçen yıllar, dünyanın birçok ülkesine olduÄŸu gibi Türkiye'ye de, benzeri tehlike durumlarına yönelik tavır almada ve tedbir oluÅŸturmada çok ÅŸey öğretmiÅŸtir. (2)

    Ancak, tüm dünyada olduÄŸu gibi ülkemizde de ekonomik, sosyal ve siyasal sorunlar yaratan etkileri, kazanın üzerinden geçen yıllara raÄŸmen halen süregelmektedir. Nitekim bu olayı takiben geçen 20 yıllık süreçte bölgede yaÅŸayan vatandaÅŸlarımızda büyük bir tedirginlik hakim olmuÅŸtur. Bu tedirginliÄŸin sebebi Çernobil faciasından sonra bölgedeki kanser vakalarının arttığına yönelik olan yaygın inanıştır.

Uygarlık düzeyindeki artışa paralel olarak, gelişmiş toplumlarda insan hayatını tehdit eden hastalıkların başında, kalp ve damar hastalıkları ile kanser hastalığı gelmeye başlamıştır. 1970?li yıllarda sebebi bilinen ölümler arasında 4. sırada yer alan kanser, son yıllarda kalp-damar hastalıklarından sonra 2. sıraya yükselmiştir. Yapılan projeksiyonlarda kanserin 2030 yılında tüm dünyada yılda 20 milyon yeni vaka ve 12 milyon ölümle 1. sıraya yerleşeceği yönündedir. Evet, Karadeniz?de kanser artmaktadır, ama, dünyada ve Türkiye?nin diğer bölgelerinde olduğu kadar. Bu artışın da ağırlıklı olarak sebebi;

• Beklenen yaÅŸam süresinin uzaması ve toplumda ileri yaÅŸ nüfus yüzdesinin artması,
• Tütün ve tütün ürünlerinde tüketimin artması,
• Bulaşıcı hastalıkların ve bunlara baÄŸlı ölümlerin azalması,
• Yanlış beslenme ve yaÅŸam alışkanlıklarının artması,
• Çevresel kanserojenlerin giderek önem kazanması,
• Kayıt sistemimizdeki düzelme ile gerçekçi sayılara ulaşılıyor olmasıdır.

• Kanser sıklığı kayıt çalışması
• Hane halkı kanser riski, hastalık yükü ve kanser farkındalığı araÅŸtırması
• Tiroid kanserlerinde moleküler genetik düzeyde çalışma
• Radyasyon Yükü Ölçümü (Biyolojik doz tayini)

Kanser Sıklığı Kayıt Çalışması Sonuçları

Bu çalışmada yer alanlar; Dr. Mustafa HAKYEMEZ (Trabzon İl Kanser Kontrol Koordinatörü), Dr.Sultan ESER YALÇIN (İzmir İl Sağlık Müdürlüğü), Dr.Okan KARAO?LANO?LU (Samsun İl Sağlık Müdürlüğü), Dr.Ayşegül DO?AN (Edirne Sağlık Müdürlüğü), Hemş. Neşe ERDURAN (Trabzon İl Sağlık Müdürlüğü), Hemş. Fatma YANIK ŞAHİN (Trabzon Devlet Hastanesi), Hemş. Özgül ALBAYRAK (Trabzon Numune Hastanesi), Hemş. Özlem AKDO?AN (Trabzon Gögüs Hastalıkları Hastanesi), Hemş. Ayşe ÇOLAK (Trabzon Araklı Merkez SO), Ahmet KARAGÜZEL (Trabzon Vakfıkebir Yalıköy SO), Ebe Çağlayan CANDAN (Samsun 2 nolu SO), Hemş. İlknur YAPRAK (Samsun 3 nolu SO), Ebe Kebire SARAÇ (Samsun 4 nolu SO), Ebe Türkan BİLGİN (Samsun 5 nolu SO), Ebe Şükrüye KARABULUT (Samsun 6 nolu SO), Hemş. Emel SEZER (Edirne Devlet Hastanesi), Ebe Gülay DURAN (Edirne Devlet Hastanesi), Sağlık Memuru Vedat USTA (Keşan Devlet Hastanesi), T.C. Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı çalışanları

Bu çalışma çerçevesinde kanser kayıtları konusunda eğitilmiş elemanlar aracığı ile bölge hastanelerinin arşivleri taranarak son on yıla ait kanser verileri toplanmıştır. Toplanan veriler ile ülkemizin MECC (Ortadoğu kanser Konsorsiyumu) üyesi kanser kayıt merkezinin verileri karşılaştırılmıştır.

Trabzon ilinde hastane arşivlerinden elde edilen verilere göre:

Kadınlarda; Meme kanseri %18, Mide kanseri %10.4, Kolon-rektum kanserleri %8.0, Kemik iliği % 6.3, Troid bezi kanseri %4.6, Akciğer - bronş kanserleri %4.4 oranında tespit edilmiştir. (Grafik 1)

MECC (Ortadoğu Kanser Konsorsiyumu) üyesi İzmir Kanser Kayıt Merkezinin verilerine göre:

Kadınlarda; Meme kanseri % 31,7, Kolorektal kanserler %8,2, Uterus kanseri %5,7, Bronş, akciğer kanserleri % 4,6, Serviks kanserleri %4,5, Over kanseri %4 oranında tespit edilmiştir. (Grafik 3)

 

 

Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu (TKASK), 4 Şubat Dünya Kanser Günü kapsamında düzenleyeceği etkinliklerde, "Sigaranı söndür, yüzümü güldür" sloganını kullanacak.

Kampanyanın teması, "çocuklara sigarasız bir ortamda büyüme hakkı verilmesi" olacak.

Uluslararası Kanser Savaş Örgütü'nün (UICC) 80'i aşkın ülkedeki 250'yi aşkın üyesinden biri olan TKASK, 3 yıldır UICC ile birlikte tüm dünyada 2000 yılından beri "Dünya Kanser Günü" olarak bilinen 4 Şubat tarihinde çeşitli etkinlikler ve kampanyalar düzenliyor. Kampanyada hem yetişkinler hem çocuklar hem de gençler hedef alınıyor.

Düzenlenen etkinliklerle kansere karşı olan farkındalığın arttırılması ve kişilerin kanser konusunda bilinçlendirilmeleri amaçlanıyor. 2007 yılının kampanya konusu "Kanserden korunma" kapsamında bilinçlendirme çalışmaları düzenlendi, afiş, broşür ve kitapçıkların Türkiye genelinde dağıtımı yapıldı. Ayrıca TV, gazete ve internet yoluyla özellikle ailelerin ve genç neslin bilinçlendirilmesi sağlanarak 15 milyon kişiye ulaşıldı.

Bu yıl ise "Sigaranı söndür, yüzümü güldür" sloganıyla gerçekleştirilecek kampanyanın teması, "çocuklara sigarasız bir ortamda büyüme hakkı verilmesi" olacak. Kampanyada pasif içiciliğin önlenmesi ve özellikle çocukken çevresel tütün ürünlerinin ve sigaranın dumanına maruz kalmanın ileride getireceği sağlık risklerinin altı çizilecek.