Hemşinlilerin gurbet pastası

Follow @dusuncemektebi2

Hemşinliler, Rize'nin Çayeli ilçesinde, Hemşin'de, Çamlıhemşin'de ve Artvin'de Hopa ve Kemalpaşa arasında yüksek dağlık bölgelerde yaşayan, o bölgelerdeki Lazlardan ve diğer Karadeniz halkından farklı bir kültüre ve yaşam biçimine sahip olan halkımızdır.
Lazlardan ve diğer Karadenizlilerden en önemli farkları, ötekiler ekmek parası peşinde İstanbul'a, Anadolu'ya göç ederken Hemşinlilerin Rusya'ya ve Rusya üzerinden Avrupa, Kafkas ve Ortadoğu ülkelerine göç etmeleridir.

Ötekiler ne iş olursa olsun yaparken, Hemşinlilerin göç ettikleri ülkelerde pastacılığa soyunmaları, zengin burjuva sınıfla kaynaşmaları, pastaneler açmaları, büyük paralar kazanmalarıdır. Kazandıkları parayla Hemşin ve Çamlıhemşin'de zengin yabancı ülkelerdekilere benzer taş konaklar yaptırmalarıdır. Türkiye'ye döndükten sonra büyük şehirlerin zengin muhitlerinde, zengin müşterilere hizmet veren pastaneler açmalarıdır.
Hemşinlilerin deniz yolu ile Batum üzerinden Rusya'ya göçü 1800'lü yılların ikinci yarısında başladı. Rusya üzerinden Avrupa'ya, Polonya'ya, İsviçre'ye, Beyaz Rusya'ya, Estonya'ya (Batlık Denizi kıyısına) kadar gittiler.

Pastacılık bir sanattır
Uğur Biryol isminde genç bir araştırmacı, Hemşinlilerin Rusya üzerinden değişik ülkelere göçünü, değişik ülkelerde açtıkları pastaneleri, Hemşin'de geride bıraktığı ailelerin yaşamını, Hemşin'de zaman içinde hayatın değişimini belgelere dayalı olarak kitaplaştırmış. Hemşinlilerin yurtdışındaki ve Türkiye'deki pastanelerini ve yaşamlarını yansıtan çok sayıda fotoğraf derlemiş. "Hemşinliler, Göç ve Pastacılık- Gurbet Pastası" başlığıyla yayımlanan kitap çok ilginç. (İletişim Yayınları, 208 s. 2007)
Uğur Biryol'un kitabında, Hemşinlilerin dedelerine ait anlatımlar var. Bu anlatımlardan birine göre, "Hemşinli ananın çocuğunu gurbete gönderirken en büyük endişesi çocuğunun aç kalacağıdır. Bu nedenle oğluna karnını doyurabileceği yerlerde çalışmasını salık verir. Ana telkini, Hemşinlinin iş seçiminde etkili olur. Ve de bunun içindir ki, gurbete çıkanlar genelde fırıncılığa, pastacılığa ve lokantacılığa yönelir."
Kitaptaki hikâyelerden biri Şerif Efendi'nin hayat hikâyesi. Hemşinli 1849 doğumlu Şerif Efendi çobanlık yaparken gurbete çıkmış. Batum üzerinden Rusya'ya gitmiş. Rusya'da, Polonya'da, Almanya'da pastaneler açmış. Berlin'de ilk sinema salonunu işletmiş.

Pastacıların çoğu Hemşinli
Kitapta Şerif Efendi'nin ve Polonya'nın Suwalki şehrinde 1898 tarihinde açtığı pastanenin fotoğrafları var. Pastane önünde çalışanlar topluca resim çektirmiş. Fotoğraftan Şerif Efendi'nin pastanesinde 21 işçinin çalıştığı anlaşılıyor.
Şimdilerde Ayder Yaylası'ndaki, Kaçkar Dağları'ndaki yayla turizmi, Vartavor, Hodoçla Yayla Şenlikleri nedeniyle Hemşin'den ve Hemşinlilerden söz edilir oldu. Bunlar önemli, ama daha da önemlisi Hemşin ile Hemşinlilerin geçmişi ve yurtdışına göçe dayalı ilginç yaşamöyküleri. En iyisi siz Uğur Biryol'un "Gurbet Pastası" isimli kitabını okuyunuz. Kitapta şimdilerde büyük şehirlerin zengin mahallelerinde alışveriş yaptığınız ünlü bir pastanenin, yemek yediğiniz ünlü bir lokantanın Hemşinli sahiplerinin hikâyesine de rastlayabilirsiniz.
Güngor Uras
[email protected]