LÄ°KAPA YETÄ°ÅžTÄ°RÄ°CÄ°LÄ°?Ä°

Follow @dusuncemektebi2

Yaban mersini (likapa) yetiştiriciliği 1. grup eğitimi orman bölge müdürlüğü eğitim salonunda başladı. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi tarafından yürütülen, Orman Bölge Müdürlüğü ve Tarım İl Müdürlüğünce desteklenen ?Artvin?de Yaban Mersini ( Likapa) Yetiştiriciliği Eğitimi? isimli Avrupa Birliği projesi kapsamında 9?20 Haziran tarihleri arasında yapılacak olan 1.Grup eğitimi başladı.
Artvin Orman Bölge Müdürlüğü toplantı salonunda başlayan eğitimde açılış konuşması yapan, Orman Bölge Müdürü A.Köksal Coşkun ?Orman Genel Müdürlüğü ve Orman Bölge Müdürlüğü olarak bize emanet edilen ormanlardan elde edilen ürünler; Asli orman ürünlerinden ve odun dışı orman ürünlerinden oluşmaktadır. Asli orman ürünlerinden faydalandığımız kadar, odun dışı orman ürünlerinden de faydalanmak istiyoruz bunu da orman köylüsüyle yapmak istiyoruz? diyerek, eğitime katılanlara başarılar diledi.
1.Grup eğitime başvuru yapanlar arasından seçilen 40 köylü çiftçi katıldı. 9?20 Haziran 2008 tarihleri arasında Toprak Bilgisi ve ekolojisi derslerini Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr Temel Sarıyıldız, fidan yetiştirme tekniklerini Doç. Dr. Zafer Ölmez ve yaban mersini yetiştiriciliği eğitimini Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hüseyin Çelik vermeye başladı.

 

---

Likapa, antioksidan madde içeriği en yüksek bahçe bitkisidir. Çok farklı amaçlar için kullanılmaktadır.

• Taze meyve olarak

• Meyve suyu olarak; tek başına veya diÄŸer meyve sularıyla kokteyl yapılarak.

• Ä°laç sanayisinde; kuru meyvesi, çiçek, kök ve yaprakları

• Süt ve süt ürünleri teknolojisinde; dondurma, yaban mersini içeren süt veya yoÄŸurt

• Kurumeyve teknolojisinde

• Meyveli ekmek, çörek, kek, puding ve pastalarda

• Baharat sanayisinde

• Meyve salatalarında

• Reçel, marmelat ve konserve sanyisinde

• Çay; kuru yaprağı ve kuru meyvesi

• Diyet mönülerinde

 

Bir bardak likapa meyvesi 145 gram gelmektedir ve 21 gr karbonhidrat,  1 gr protein, 0.5gr yaÄŸ, 19mg C vitamini, 145 IU A vitamini 85 kalori içerir.

100 gram yenilebilir yaban mersininin

• %83'ü su, %0,7', si protein, %0,5'i yaÄŸ, %15'i karbonhidrat, %1,5'uÄŸu lifdir.
• 62 kalori saÄŸlar.

• Adet kanamalarını düzenleyen bir meyve olarak tavsiye edilmiÅŸtir.
• Ağız, deri ve üriner sistem enfeksiyonları
• Anti kanserojen ve antioksidant (damarlarda yaÄŸ birikimini engelleme) özelliÄŸine sahiptir
• Aşırı  kanamayı durdurma
  
• Bağırsak metabolizmasını düzenler
• Damar hastalıkları
  • Rn güvenilir kullanım alanlarından birisi de damar hastalıklarıdır. Bu hastalıklara kılcal damar çatlamasıda dahildir. Zayıf kılcal damarlar çatlayabilir. Bu durum ise sık sık tekrarlanan bere, morluk, çürük ve eziklere neden olur. Zayıf kılcal damarlar ise zayıf kan dolaşımını ve baÄŸ dokusunu akla getirir ki bu durum artrit yada mafsal iltihabı gibi rahatsızlıklarla yakından ilgilidir. Yabanmersini meyvelerinde bulunan antosiyanidin kılcal damarları, serbest radikal saldırısından koruyarak  onların kuvvetlenmesine hizmet ederken aynı zamanda saÄŸlıklı baÄŸ dokusu ve yeni kılcal damar oluÅŸumuna da katkıda bulunur. Yabanmersini meyve ekstresi, damar sertliÄŸi için bir risk faktörü olan parçalanmış kan hücrelerinin atardamar çeperlerine yapışmasını da azaltmaktadır. Bunun yanında, Damar sertliÄŸi riskini de azaltır.
    
    
• Gece körlüğünü ortadan kaldırır
  • 2. Dünya savaşı sırasında Ä°ngiliz Hava Kuvvetleri pilotlarının doktorların önerisiyle bol miktarda yaban mersini reçeli yiyerek gece uçuÅŸlarına çıktıklarını ve yorgun gözlerini dinlendirdiklerini kayıtlardan biliyoruz. Pilotlar, yabanmersini reçeli yedikten sonra gece uçuÅŸlarına çıktıklarında gece görüşlerinde bir düzelme ve iyileÅŸme hissettiklerini sık sık rapor ediyorlardı.
  • Avrupa ve Amerika?da yabanmersini preparatları gece körlüğü ve diyabetik retinopati ve zayıf kan dolaşımını artırmak için kullanılmaktadır. Almanya?da ise ayrıca, ishal durdurucu olarak da kullanılmaktadır.
• Göz yorgunluÄŸunu giderir, miyopluk ve ÅŸeker hastalığınından kaynaklanan görme bozukluklarını engeller
• Gut ve Romatizma
• HIV virüsünün tekrarlanmasını azaltır.
  
• Ä°shal durdurucu; yaprak ve kuru meyvelerinden yapılan çay
  
• Kan ÅŸekeri ve kolestrolü düşürür
  
• Kansere karşı vücudu koruyan enzimleri çalıştırır
• Kalp krizi riskini azaltır. Damar sertliÄŸi oluÅŸumunu engeller
• SaÄŸlıklı baÄŸ dokusu ve yeni kılcal damar oluÅŸumuna yardımcı olur.
• Taze olarak yenildiÄŸinde kanı temizler
• Varis ve basuru iyileÅŸtirir
• Yaprak ve kuru meyvelerinden yapılan çay ishal giderici olarak kullanılır
• Zayıf kan dolaşımını artırmak

LÄ°KAPA
Yaban Mersini -   Blueberry

---

Yaban Mersini (vaccinum myrtillus) ılıman iklimlere adapte olmuÅŸ bir üzümsü  meyve türüdür. Anavatanı kuzey yarım kürenin serin ve daÄŸlık bölgelerinde yetiÅŸen bircok türü vardır.

Genel olarak kuzey Avrupa, Amerika?daki Rocky dağları ve ülkemizde, Doğu Karadeniz bölgesinin rakımca yüksek olan fundalık ve ormanlık bölgelerinde yabani formda değişik tipleri bulunmaktadır.

Rize?de Likapa,Trabzon?da Ligarba, Lifos veya Trabzon Ãœzümü, Rize Pazar ilçesinde Kaskanaka, Rize ArdeÅŸen Ä°lçesinde Çera (Çela), Artvin?de Morsivit veya Mahabak, Giresun?da Çalı ÇiçeÄŸi, diÄŸer bölgelerde ise Ayı Ãœzümü, Çay Ãœzümü veya Çoban Ãœzümü olarak isimlendirilen ve literatürümüze Yaban Mersini olarak giren bu üzümsü meyve puslu veya parlak mavi rengi ile MAVÄ° ALTIN (blue gold) olarak nitelendirilmektedir.  Ä°ngilizcesi Blueberry olarak bilinen yaban mersini SaÄŸlık meyvesi olarak tanınmaktadır. Yaban Mersini özellikle 1906 yılındaAmerika?da baÅŸlatılan ıslah çalışmaları sonucu doÄŸadaki yabani formlarına göre kültüre alınan çeÅŸitlerin, özellikleri (meyve iriliÄŸi, tadı,olgunluÄŸu v.s) daha  üstün niteliklere sahip olduÄŸu görülmüştür.

1879 tarihli Osmanlıca bir belgede, Rize?deki ormanlarda, kırlarda ve halkın bazılarının bahçelerinde bol miktarda keÅŸfedilen bir tür çay aÄŸacından bahsedilmektedir. Bu belgeye göre yöre halkı bu bitkiyi, emek ve akça sarfederek terbiye edip yapraklarını kilosu on mecidiye karşılığında satmaktadır. O zamanın hükümeti tarafından gümrük vergisi alınan bu çaya benzeyen bitkiden, ayrıca  orman vergisi de alınmak istenmektedir. Rusya Hükümeti bu bitkiden vergi namına bir ÅŸey almadığından bu çayların kaçak olarak yurt dışına çıkacağından endiÅŸe duyulmaktadır. Trabzon valiliÄŸinin yazısı üzerine Osmanlı Hükümeti bu bitkiden örnekler istiyor. Orman Bakanlığı?nın da kontrolünde olmak ÅŸartıyla bunun yararlı olup olmadığı araÅŸtırılıp ondan sonra tarımının yapılmasına ve yaygınlaÅŸtırılmasına teÅŸebbüs edilmesi tavsiye olunmuÅŸtur.

Halen yeni çalışmalar Karadeniz Bölgesi?nde farklı rakımlara adaptasyonu ve mevcut çeşitlerin çoğaltılma imkanlarına yönelik çalışmalar tüm hızı ile devam etmekte ve bu çalışmalar TUBİTAK ile DPT tarafından desteklenmektedir.

19 Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Hüseyin Çelik şöyle diyor:

"Karadeniz, tarımsal açıdan mükemmel imkânlar sağlayabilecek potansiyele sahip. Yeni ürün çeşitleri önermeliyiz. Ben, bir akademisyen ve Karadeniz âşığı olarak, 1996 yılından bu yana yeni meyve türlerini tanıtmaya ve geliştirmeye çalışıyorum."

    Dr. Hüseyin Çelik, önce Karadeniz′in ünlü kokulu kara üzümü ile ilgilenmiÅŸ. Örnekler toplamak için köylerde dolaşırken Rize, Ä°kizdere ÅžimÅŸirli köyünde, Köy Enstitülü emekli öğretmen Osman Yıldız ile tanışmış. Dr. Çelik anlatıyor:

    "Osman Yıldız, yurtdışından getirdiÄŸi likapa fidanlarını yetiÅŸtirmek için uÄŸraşıyormuÅŸ. Rize′de Likapa, Trabzon′da Ligarba, Rize Pazar′da Kaskanaka, ArdeÅŸen′de Çera olarak isimlendirilen ve yabani meyveleri beÄŸenilerek tüketilen likapa, yurtdışında ′blueberry′ adıyla çok yüksek fiyatla satılır. Bizde ise ticari olarak yetiÅŸtirilmiyor. Ä°kizdereli Osman Yıldız, yurtdışında çok yüksek fiyatla satılan blueberry meyvesini görünce "Yahu bu bizim likapaya benziyor" diyerek fidanlarını getirip köyüne dikmiÅŸ. Osman Yıldız ve oÄŸlu Osman Nuri Yıldız, 2.5 dönüm bahçesini bize verdi. Åžimdi, burada likapa yetiÅŸtirme çalışmaları yapıyoruz. Projeyi DPT ve TÃœBÄ°TAK destekliyor."

Dr. Hüseyin Çelik, üzümsü meyveler denen meyve grubunda uzman. Bektaşi üzümü, frenk üzümü, kokulu kara üzüm, ahududu, böğürtlen gibi meyvelerin oluşturduğu bu grup, tüm dünyada büyük miktarlarda yetiştiriliyor ve tüketiliyor. Ancak her nedense ülkemizde yetiştirilmiyorlar. Dr. Çelik, bu grubun bir üyesi olan likapa hakkında şunları söylüyor:

"Geçen yıl deneme bahçesinde yetiÅŸtirdiÄŸimiz 500 kilo likapa, Rizeli Üçel firması tarafından reçel olarak iÅŸlendi ve çok beÄŸenildi. ABD′den ithal edilerek Ä°stanbul′daki marketlerde satılan likapa meyvesinin 250 gramı 5 milyon liradan alıcı buluyor. Asitli topraklarda yetiÅŸen likapa için özellikle Rize ve Trabzon tam biçilmiÅŸ kaftan. Dünyadaki lüks ve pahalı meyvelerden biri olan likapa, ülkemizde de layık olduÄŸu yeri çok yakında alacak. Rize Milletvekili Ä°lyas Çakır′ın da desteklediÄŸi projemizle belki de 4 - 5 yıl sonra dünyaya likapa satar duruma geleceÄŸiz. Ortalama olarak bir dönüm fındık bahçesinden 300 milyon lira, çay bahçesinden 675 milyon lira, böğürtlen - ahududu bahçesinden 3 milyar lira gelir elde edilebilirken, 2003 yılında 1 kg. yaban mersini 4 milyon liraya satıldı. Bir dönüm likapa bahçesinden 2 bin 500 kilo meyve alınır. Dolayısıyla elde edilen gelir 8 milyar liradan fazladır." (6)

Üçel Gıda Temsilcisi Harun ŞİMŞEK ise sektör olarak likapa bitkisine çok önem verdiklerini, likapanın reçel yapımında, pastacılıkta,çay, şarap,ilaç ve bir çok alanda kullanılmakla beraber üretimin yetersiz kaldığını kendilerinin sektör olarak şu anda 5 ton olan ürün kapasitesinin 50.000 tona çıkarılması durumunda dahi bu ürünü almaya hazır olduklarını, üretimin arttırılması durumunda likapada ihracat yolunun açılacağına ve bu konuda Avrupa?da söz sahibi olacağımızı belirtmiştir. (5)