2 Mart Rize'nin KurtuluÅŸu

Rize'nin Kurtuluşu ve Mustafa Kemal Atatürk

Rize?nin KurtuluÅŸu?nun  anısına

Yazı:Fatih Sultan Kar:

Rizeliler?in kadim hemşehrisi : Mustafa Kemal Atatürk 17-18 Eylül 1924 tarihinde Hamidiye zırhlısıyla Rize?ye gelen Atatürk, Rize halkı, vali Hurşit Bey, komutanlar ve heyetler tarafından karşılanır. Sahilde toplanan halk, Ata?ya ve eşi Latife hanıma büyük sevgi gösterisinde bulunur. Atatürk ve beraberindekileri Hamidiye zırhlısından alıp karaya ulaştırmaya çalışan motor denizin şiddetinden muvaffak olamayınca Müftü Mahallesinden 20 yaşındaki Hakkı Şentürk, dayanamaz ve öne atılır. Denize koşup Atatürk?ü sırtına alarak karaya çıkarmak ister. Atatürk, bu isteği ?Bırakın ayaklarım memleketimin sularında ıslansın? diyerek geri çevirir.

Türkiye Cumhuriyeti?nin kurucusu ulu önder M.Kemal Atatürk, 1923 yılında Rizeli oldu.

Kendisine hemşehrilik teklifinde bulunan Rizeliler?in isteğini olumlu karşılayan Atatürk, Rize Livası İdare Meclisi üyelerinden Hüseyin Bey ve arkadaşlarına gönderdiği yazıyla Rizeli oldu.

Atatürk?ün Rize ve Rizelilerle tanışıklığı çok eskilere dayanır. Kurtuluş savaşı yıllarında Kuvayi Milliyecilere takalarıyla silah taşıyan denizci Laz uşakları Atütürk?ün takdirini kazanmıştır. Milli mücadelede büyük yararlılıklar gösteren kahramanlardan adını bir çırpıda sayabileceğimiz İpsiz Recep, Ketencioğlu Yakup, Dursun Kaptan, Metozade Hüseyin, Mataracı Mehmet Efendi, Tuzcuoğlu Halit Ağa ve Şahinoğlu Osman Kahya?nın yanı sıra pek çok da isimsiz kahraman yer almaktadır.

Rize?de düşmana karşı teşkilatlanmaya çalışan grup

Çakıroğlu Miktat Ağa (resimde 6 numarada işaretlenmiş)

ve SaraloÄŸlu Hasan Efendi (resimde 7 numarada iÅŸaretlenmiÅŸ),

Hacı Kemal Zırh (resimde 1 numarada işaretlenmiş)

 KurtuluÅŸ savaşında bir grup Rizeli :Ayakta 1.Hafız Yunus,

2. Ekşioğlu Mehmet Ağa 3. Hüseyin Ekşi, 4. Hüseyin Ekşi ve

oturan sağda beyaz sakallı Tuzcuoğlu Halitağa

?Bi tufeÄŸum bi da ben...?

İstanbul?da savaş yılları. Birinci dünya savaşında galip gelen İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunanlılar İstanbul?u işgal etmiştir. Türk?ün ateşle imtihan edildiği bu zor dönemde ekmek karneyle dağıtılmaktadır. Ancak İstanbul?da biri vardır ki, milli mücadelecilere karnesiz ekmek sağlamaktadır. Bu kişi cesaretiyle Atatürk?ün dikkatini çekmeyi başaran Rizeli Mataracı Mehmet Efendi?dir. Atatürk, bir gün bu yürekli laz uşağını yanına çağırır. Bir süre muhabbet ettikten sonra can alıcı soruyu sorar: ?Yarın cepheye gitsek, kaç kişiyle gelirsin?? Mataracı Mehmet Efendi, Rizeliye has keskin zekasını ve şivesini konuşturarak ?Bi tufeğum, bi da ben senun emrundeyiz paşam? der.

 Ä°psiz Recep Reis ve çetesi

?Tilkinin pazarda iÅŸi yoktur?

KurtuluÅŸ savaşı yıllarında çetesiyle birlikte destanlaÅŸan bir diÄŸer isim de Ä°psiz Recep Reis?dir. Kuvay-i Milliye?ye asker ve silah taşımasıyla kahramanlaÅŸan Recep Reis, Atatürk tarafından vatana olan hizmetlerinden dolayı ödüllendirilmek istenmiÅŸ, ancak vatan aÅŸkı ağır bastığından parayı kabul etmemiÅŸtir. Grubuyla birlikte mücadelesini Sakarya dolaylarında sürdüren Rizeli Recep Reis, siyasete girmesini isteyenlere ?Biz iÅŸimizi tamamladık efendiler. SavaÅŸta dik duran başımızı siyasette eÄŸmeyiz. Tilkinin pazarda iÅŸi yoktur? ÅŸeklinde cevap verir. 

29 Nisan 1923 tarihli Hakimiyet-i Milliye Gazetesinde yer alan

M. Kemal Atatürk Rizelilerin hemşerisi haberi

Atatürk 1923?de Rizeli oldu

KurtuluÅŸ savaşı boyunca Anadolu?nun muhtelif bölgelerinde savaÅŸan ve milli mücadelenin baÅŸarıya ulaÅŸmasında katkıları olan Rizeliler, Türkiye Cumhuriyeti?nin kurucusu ulu önder M. Kemal Atatürk?e hemÅŸehrilik teklifinde bulunur. Atatürk, bu teklifi 20 Nisan 1923?te Rize Livası Ä°dare Meclisi üyelerinden Hüseyin Bey ile arkadaÅŸlarına gönderdiÄŸi bir yazıyla kabul ettiÄŸini bildirir. 29 Nisan 1923 tarihli Hakimiyet-i Milliye Gazetesi ve Yenigün Mecmuasında haber olarak yer alan geliÅŸme, genç Türkiye Cumhuriyeti?nde büyük yankı uyandırır. 

  Gazi Mustafa Kemal PaÅŸa?nın Rize?de 17 Eylül 1924

Memleket sularında ıslandı

Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa?nın Rize?yi ziyareti, hemşehriliği kabulünden sonraki altıncı aya rastlar. 17-18 Eylül 1924 tarihinde Hamidiye zırhlısıyla Rize?ye gelen Atatürk, Rize halkı, vali Hurşit Bey, komutanlar ve heyetler tarafından karşılanır. Sahilde toplanan halk, Ata?ya ve eşi Latife hanıma büyük sevgi gösterisinde bulunur. Atatürk ve beraberindekileri Hamidiye zırhlısından alıp karaya ulaştırmaya çalışan motor denizin şiddetinden muvaffak olamayınca Müftü Mahallesinden 20 yaşındaki Hakkı Şentürk, dayanamaz ve öne atılır. Denize koşup Atatürk?ü sırtına alarak karaya çıkarmak ister. Atatürk, bu isteği ?Bırakın ayaklarım memleketimin sularında ıslansın? diyerek geri çevirir.

 Atatürk memleketinde!

Genç Türkiye Cumhuriyeti?nin çiçeği burnunda vilayeti Rize,

1924 yılının 17-18 Nisan?ında en anlamlı günlerinden birini yaşadı.

Rize?ye eşi Latife Hanım ile gelen M.Kemal Atatürk?ün sağında

Vali Hurşit Bey ve ?Üç Aliler??den Ali Zırh yer alıyor.

Sahilde Ata?yı görmek için toplanan Rizeliler, gemiden yapılan top atışına silahlarıyla karşılık vererek sevgi ve coşkularını dile getirir. Halılar serilen güzergah boyunca kurbanlar kesilir, aynı gün şehirde açılışlar gerçekleştirilir. Atatürk, istirahat için kurtuluş savaşı yıllarından tanıdığı Mataracı Mehmet Efendi?nin konağına çekilir. Mehmet Efendi, bu müstesna misafire Rusya?dan satın aldığı kalpağını hediye eder. Atatürk, İstanbul?a dönünce kalpakla çektirdiği fotoğrafı imzalayarak o günün anısına Mehmet Efendi?ye gönderir. Bu fotoğraf halen Rize?de Atatürk Müzesi?ne dönüştürülen Mataracı Mehmet Efendi?nin evinde sergilenmektedir.

M.Kemal Atatürk Rize Hükümet Konağından Ayrılırken

Rize?de hükümet konağını ve daireleri ziyaret eden Atatürk?e Rize Müftüsü Mehmet Hulusi Efendi ve Pazar Müftüleri bir dilekçe vererek medreselerin yeniden açılmasını isteyince Atatürk, ?Medreseler kapanmıştır. Açılmayacaktır. Bize mektep lazımdır, mektepler açılacak, bu kanunu yapanlar sizden alim olanlardır. Artık bu milleti kendi haline bırakın, ulu nurunu mekteplerden alacaktır.? diyerek karşı çıkar.

Rize'lilerin hemşehrisi M. Kemal Atatürk, Rize ile olan ilişkisini daha sonraki yıllarda da sürdürerek milli günler ve önemli hadiselerde kutlama mesajları gönderir. Çeşitli dönemlerde telgrafla haberleştiği isimler arasında Mektupçu Behçet Tuzcu, Halkevi Başkanı Oğuz Bey, Mataracı Mehmet Efendi ve Rize Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti yöneticilerinden Lazzade Mustafa Efendi yer alır.

 Atatürk?ten övgü

Atatürk?ün kendi el yazısıyla Ankara?dan Rize Müdafa-ı Hukuk Cemiyeti?ne  gönderdiÄŸi ve ?Öteden beri herkesin yakından bildiÄŸi kahramanlıklarıyla kendilerin tanıtmış olan Lazistan Ahali?nin ülkenin kurtuluÅŸu için azim ve üstün gayretlerini takdir ederiz? ÅŸeklinde bir cümle sarf ettiÄŸi telgrafı Rizeliler için övgü dolu sözler içeriyordu.

Fotoğraf ve belgeler Fatih Sultan Kar arşivinden alınmıştır.